بزرگداشت صداي تازه در جهان
زهرا نژادبهرام
29 اكتبر روز جهاني اينترنت فرصتي براي «دوباره ديدن» اين فناوري نوين در جهان است، فناوري كه در سهولت دسترسي گامي فراتر از تصور را ايجاد كرد و فرصت تعامل را افزون و امكان ارتباط را خارج از آن تصور كرد. فناوري اينترنت امكاني متفاوت و برابري را در اختيار همه قرار داد كه فارغ از هر نوع طبقه اجتماعي و وابستگي كشور به جهان اول و سوم فرآيند دسترسي به دانش، اطلاعات و ... را عمومي كرد . اگر در گذشته آموزش فقط براي طبقات خاص و برخورداري از فناوري‌هاي پيشرفته فقط براي كشورهاي خاص بود، با ورود اينترنت به جهان امروز اين امكان فراهم شد كه همه مردم به صورت برابر بتوانند از اين فرصت ارتباطي بهره بگيرند . هر چند كه ممكن است در برخي كشورها به دليل نبود زيرساخت‌ها يا عدم باور لازم به ضرورت‌هاي ارتباطي بهره‌گيري از اينترنت با چالش روبه‌رو باشد، اما اين فناوري، امكان در اختيار گرفتن فرصت‌ها را براي همه فراهم ساخته است آنگونه كه دنياي جديد بدون اينترنت شايد بدون معنا باشد! اين مهم مويد آن است كه اين فناوري فرصت شبكه‌سازي جهاني را براي همه ساكنان زمين فراهم ساخت. شبكه‌هايي كه برعكس تلفن پرهزينه نيست، شبكه‌هايي كه برعكس پست فيزيكي نيست، شبكه‌هايي كه در فضايي جز فضاي مادي قابل دسترس است . با همه اين امتيازات اما اين شبكه ارتباطي در كشور ما چالش‌هاي بسيار دارد. در واقع به‌رغم ظرفيت بالاي اين فناوري براي ارتباط و تعامل و آموزش و كسب دانش، با دستورالعمل‌هاي خاص محدود و با حداقل سرعت در دسترس همه شهروندان قرار گرفته و هر از چند گاهي به دلايل متعدد سياسي و اجتماعي دسترسي به اين شبكه با كندي يا قطعي روبه‌رو مي‌شود .اينترنت كه در جهان امروز همچون هوا ضروري و در دسترس همگان، در كشور ما با برخي نگاه‌هاي خاص در معرض حذف و ناديده‌انگاري و محدودسازي قرار گرفته است . برخي اقدامات نظير فيلترينگ و كندي شبكه آنگونه شكل گرفته كه براي حذف اين نوع اقدامات موضوع به عنوان يك مطالبه ملي در آمده و رييس جمهور در رقابت‌هاي انتخاباتي مجبور به اعلام موضع نسبت به اين مهم شده است . بر اساس برخي آمارها از جمله سايت freedom on the net در بررسي ميان ۷۰ كشور، رتبه ۶۸ را به ايران در زمينه كيفيت و سرعت داده است. در رتبه‌بندي جهاني اسپيد تست نيز در دسامبر ۲۰۲۳، سرعت اينترنت موبايل در ايران ۳۱.۲۹ مگابايت در ثانيه محاسبه شده كه ايران را در رتبه ۷۸ جهان با سه پله سقوط قرار داده است. رتبه بالاتر براي ونزوئلا و قزاقستان در سرعت اينترنت، نگراني بيشتري از بابت سرعت اينترنت در ايران ايجاد مي‌كند. طبق گزارش پايگاه meter.net در بررسي سرعت دانلود، آپلود و پينگ، ايران جزو صد كشور اول دنيا نيست و شيلي، ميانمار، مراكش و بوليوي وضعيت بهتري از ايران پيدا كرده‌اند . بررسي‌هاي انجمن تجارت الكترونيك نيز نشان مي‌دهد كه طبق گزارش رصدخانه آزاد دخالت در شبكه (ooni)، از ميان ۵۰ كشور بررسي شده، ايران از نظر اخلال در اينترنت در جايگاه ۴۷، از لحاظ سرعت در رتبه ۵۰ و از نظر محدوديت در جايگاه ۴۹ قرار دارد. چين، ميانمار و روسيه رقباي ايران در قرارگيري در قعر جدول اينترنت آزاد جهاني هستند. چين با توجه به برقراري اينترنت ملي و محدوديت‌هاي شديدي كه براي ارتباط شهروندان خود با شبكه جهاني برقرار كرده است، در زمينه محدودسازي اينترنت تقريبا در كنار ايران قرار مي‌گيرد. اين مهم در كنار نگاه متفاوت ايجاد شده در ميان برخي به اينترنت قابل توجه است . تجمع اخير برخي شهروندان در برابر مجلس جهت درخواست براي تداوم فيلترينگ در راستاي همين جايگاه‌هاي خاص ايران در سرعت و... اينترنت، نشانگر عدم شناخت كافي به ظرفيت‌ها و امكانات اين شبكه جهاني است، عدم آموزش مناسب و اطلاع‌رساني موثر از سوي نهادهاي مرتبط منجر به اين نوع واكنش‌ها شده كه قابل تامل است! اين شبكه جهاني ارتباطي كه ضمن كاهش هزينه‌ها، فرصت تسهيل ارتباط را فراهم ساخته، پديده‌اي نيست كه بتوان با دور شدن از آن حصار غيرقابل نفوذ ايجاد كرد و در درون خود باقي ماند.
* فراموش نكنيم كه همين چندي پيش با شيوع بيماري كرونا وجود اين شبكه چگونه فعاليت مراكز آموزشي را مداوم ساخت و مانع تعطيلي آموزش براي دوسال شد!!
*فراموش نكنيم كه همين شبكه‌هاي اجتماعي فعال در عرصه اينترنت چگونه توانستند بسياري از آموزش‌هاي مقابله با اين بيماري را به شهروندان انتقال دهند .
*فراموش نكنيم كه همين شبكه‌ها چگونه توانستند جريان اصلي رسانه را در نسل‌كشي فلسطيني‌ها در غزه زمين‌گير كرده و امواج افكار عمومي را فعال ساخت تا نسبت به اين واقعه دردناك واكنش نشان دهند.
*فراموش نكنيم كه همين اينترنت و شبكه‌هاي مجازي چگونه هزينه‌هاي نيروي انساني را در سازمان‌ها و ادارات كاهش داده است .
*فراموش نكنيم كه اينترنت چگونه سهولت دسترسي به منابع مالي را در راستاي بانكداري مجازي براي همه فراهم ساخته است.
در واقع اگر با دقت به آن بنگريم، اينترنت نه تنها فرصت كه وديعه‌اي چشمگير براي بشريت است كه آن را انقلاب صنعتي سوم نامگذاري كرده‌اند . لذا در هزاره سوم مساله اينترنت و ضرورت‌هاي آن امري پذيرفته شده است كه بايد به استقبال آن رفت نه آنكه با مسدود‌سازي سعي در كاهش بهره‌گيري از آن كرد. ذكر اين خاطرات شايد براي گروهي كه در برابر فناوري مقاومت مي‌كنند خالي از لطف نباشد، «روزگاري آموزش و سوادآموزي براي دختران اين سرزمين و برخي ديگر از كشورها به بهانه يادگيري كه براي زنان ضرورتي ندارد ممنوع بود، اما امروز بيش از 50 درصد صندلي‌هاي آموزش عالي اين كشور در اختيار زنان است! روزي استفاده از تكنولوژي دوش حمام براي جمع كثيري از مردمان اين كشور غير قابل درك بود، اما امروزه اين مساله امري ضروري است»! روزگاري ... و روزگاري ... موارد متعددي از اين موارد وجود داشت كه به دليل مقاومت بدون علت و منطق فرصت‌ها را از كشور دريغ كرديم! اما امروز مي‌دانيم كه چه دير متوجه اين امكانات شديم و چه فرصت‌هايي را از دست داديم!
به واقع اين جاي سوال است كه اينترنت و بهره‌گيري از ظرفيت شبكه‌هاي مجازي از سوي برخي مبدل به هيولا شده، اما همه از آن بهره مي‌گيرند! و سياستمداران و سياست‌ورزان كشور نيز بي‌توجه به اين نياز و ضرورت در پشت درهاي بسته همه مدعيان آن را به كار مي‌گيرند و حتي براي خود فيلترشكن اختصاصي دارند؟!!!
در كنار خسارت مالي ناشي از اين مهم كه به اذعان برخي شركت‌هاي رگولاتوري كه طي نامه‌هايي به سازمان تنظيم مقررات راديويي اعلام داشتند قابل تامل است، كاهش سرعت اينترنت و ايجاد موانع براي سرعت در كنار فيلترينگ بستري براي عدم دستيابي به فرصت‌هاي اقتصادي موثر حتي در داخل كشور را ايجاد كرده كه شايد كسي پاسخگوي آن نيست!
در همين ارتباط طرح‌هايي مثل صيانت از فضاي مجازي در مجلس شوراي اسلامي كه فعلا مسكوت باقي مانده به‌رغم نظرات منفي كارشناسي مبني بر عدم ضرورت چنين رويكردهايي بخشي از اين بي‌توجهي به دنيايي است كه فناوري اينترنت آن را ايجاد كرده است! و ما همچنان با نگاه خود مي‌خواهيم اين وديعه را جدي نگيريم يا با آن مقابله و مسير مسدود‌سازي و كند‌سازي را طي كنيم .
جالب اينجاست كه مدعيان اين نوع طرح‌ها از مدرن‌ترين گوشي‌هاي همراه و وسايل ارتباطي بهره مي‌برند و همچنان در برابر فناوري مقاومت مي‌كنند!
دنياي امروز دنياي ارتباطات است و در اين دنيا بدون اينترنت ارتباطات مخدوش و غيرقابل دسترسي است؛ باور كنيم كه انسان‌ها به درجه‌اي از رشد رسيده‌اند كه انتخاب‌هاي خود را مديريت كنند، حال كه امكان ارايه برابر جهت استفاده از اين فناوري فراهم شده، فرصت را از آنها دريغ نكنيم!